Bi kịch cuộc đời văn hào


Stefan Zweig viết trong “Ba bậc thầy” rằng cảm nhận thoạt tiên khi tiếp cận Dostoevsky, ông có vẻ là một con người đáng sợ, nhưng ngay sau đó, tầm vóc cao cả của ông lộ diện.

Định mệnh đời Dostoevsky, ban đầu cũng dường như vừa khủng khiếp vừa tầm thường; như thể nó chứng thực cho lời phán truyền khắc trên gương mặt trông như gã nông dân trần tục ấy. Ban đầu chúng ta không thể không thấy rằng đời ông là kiếp đọa đày dài đằng đẵng và vô nghĩa lý.

Cảnh bần cùng cướp đi tuổi thơ ngọt ngào và tuổi già thư thái của ông; cơn đau ốm mài mòn sinh lực và cảnh thiếu thốn tàn phá vóc dáng ông; chân tay ông co giật bởi những cơn kích động bùng phát; đam mê được thổi bùng lên bởi luồng gió dục vọng không ngừng nghỉ.

Tranh minh họa Fyodor Dostoevsky. Ảnh: Gnoori Design

Chẳng nỗi giày vò nào chịu buông tha; nên làm sao ông thoát nổi kiếp đọa đày. Bầy nữ thần Erinys tuồng như có mối thù không thương tiếc với ông. Mà khi nhìn lại đời ông ta mới thấy số phận thật khắc nghiệt bởi nó phải kìm hãm thứ gì đó vĩnh cửu thoát ra từ thân xác phàm tục kia, phải sử dụng đến cả vũ lực để đàn áp thế lực kiêu hùng đến vậy.

Dostoevsky nào có được sải bước trên con đường bằng phẳng như bao đại văn hào thế kỷ 19 được phép làm; ông là trò đùa của số phận, đối thủ của vị thánh thần với tính khí thất thường thích đọ sức với kẻ ngoan cố nhất. Chúng ta phải tìm về với phần biên niên sử trong Cựu ước, về thời đại anh hùng, mới tìm thấy thứ gì đó đáng so sánh với định mệnh của Dostoevsky.

Chẳng mang nét hiện đại, cũng chẳng thấy dấu hiệu của sự an nhàn và thư thái thuộc về tầng lớp trung lưu trong câu chuyện đời ông. Ông chẳng bao giờ được phép tin vào chính mình, chẳng bao giờ được hưởng thời khắc thư nhàn, bởi ông lúc nào cũng hiểu rằng Đấng Toàn Năng trừng phạt như thế là vì người có lòng tốt yêu thương mình. Không phút giây nào ông được bình yên và hạnh phúc, bởi con đường dẫn lối ông đi là để tiến đến cõi vô định.

Dường như có đôi lần, các đấng linh thiêng kìm kẹp đời ông đã động lòng, đã định để kẻ phải hứng chịu cơn thịnh nộ được thanh thản rong ruổi trên con đường bình dị; nhưng trước khi ông kịp đặt chân lên đó để có thể kề vai thích cánh cùng những kẻ phàm tục khác, thì bàn tay thù hận lại chộp lấy, quẳng ông về lại bụi cây bốc cháy.

Ông bị đưa lên cao, rồi lại ngã sâu hơn xuống vực thẳm: phải thế ông mới lĩnh hội được cơn ngây ngất và nỗi tuyệt vọng. Ông bị cầm giữ trên những nấc thang cao nhất của hi vọng nơi những bóng hồng nhan lụi tàn trong khoái lạc, rồi bị quẳng xuống vực thẳm mê muội nơi bao kẻ bị vò xé vì khổ đau.

Hệt như Job, một lần nữa, ông liên tục bị giẫm đạp vào chính cái thời khắc cảm thấy yên ổn nhất; mất vợ con; khổ sở vì bệnh tật, bị xem thường và khinh miệt, khiến ông không biết bao lần phải trần tình việc làm của mình trước Chúa, và dùng sự nổi loạn triền miên và niềm tin cháy bỏng để minh định cho lòng mộ đạo bất diệt trong ông.

Có vẻ như, trong thời đại thờ ơ lãnh đạm này, nếu chọn ra ai đó để chứng tỏ cho thế gian này biết khoái lạc và khổ đau vẫn bày ra ngay trước mắt ta đây; đó phải là Dostoevsky, con người sở hữu ý chí mãnh liệt cuộn trào như dòng nước xiết. Cái thân xác ốm o, tàn tạ kia có thể quằn quại run rẩy, những cơn thống khổ có thể cất tiếng kêu chua xót qua lời thư khi này khi khác; nhưng cuộc khởi loạn bất chợt ấy đều bị tinh thần và đức tin dập tắt.

Vị thần huyền bí trong Dostoevsky, nhà hiền triết trong ông, nhận ra bàn tay nào giày vò mình, và ông thấu tỏ ý nghĩa bi thảm và kinh hoàng đổ lên số phận mình. Qua cơn đam mê của ông, yêu thương hóa thành nỗi đau: ông đã điểm thêm vào thời đại và vũ trụ quan của mình bằng cơn giày vò thôi thúc ấy.

Ba lần cuộc đời hất ông lên cao, chỉ để ném ông xuống dưới. Danh tiếng vẫy gọi ngay khi ông còn khá trẻ: tác phẩm đầu tay đã giúp tên tuổi ông được biết đến rộng rãi; nhưng gần như ngay lập tức ông bị chìm vào quên lãng, phải nếm cảnh tù đày, rồi chịu tù khổ sai (katorga) tận Siberia.

Trỗi dậy từ tăm tối, ông gây xôn xao nước Nga khi xuất bản Bút ký từ Nhà chết. Sa hoàng bật khóc khi khép lại trang sách; cả nước Nga tươi trẻ quần tụ quanh ông.

Thành lập tạp chí định kỳ, ông đưa con chữ của mình đến với toàn thể người dân Nga: một vài tác phẩm lớn ra đời. Ngay lập tức thân xác ông phải trải qua cơn giông tố, lâm vào cảnh nợ nần và phiền muộn, bị người ta săn đuổi ngay ngay trên chính quê hương; đau ốm làm kiệt quệ xác phàm; ông trở thành kẻ lang bạt kỳ hồ, lang thang khắp nẻo Âu châu, bị chính đồng bào mình quên lãng.

Rồi, sau bao năm tháng nhọc nhằn và túng thiếu, ông lại vươn lên thoát khỏi làn nước tù đọng của bần hàn và ghẻ lạnh: bài phát biểu đọc tại buổi lễ tưởng niệm Pushkin chứng tỏ địa vị bậc thầy tối cao của ông trên văn đàn, người soi đường cho quê hương xứ sở. Để từ đó về sau ngôi sao danh vọng đời ông không bao giờ tắt nữa.

Ấy vậy mà một bàn tay khác lại chìa ra xô ngã ông; thần chết cướp lấy ông, chỉ còn lại lòng mến mộ nhiệt thành của mọi người vây quanh cỗ quan tài ấy. Số phận chẳng còn cần gì ở ông nữa. […]

Cái ác nghiệt vô tình đó khiến cuộc đời Dostoevsky vừa là tác phẩm nghệ thuật vừa là tấn bi kịch. Thành tựu của ông trong vai trò người nghệ sỹ biểu trưng cho toàn bộ số phận của ông, mà ở đó nó mang hình hài đặc trưng như định mệnh đã sắp đặt. Chúng ta thấy ở đấy những nét tương đồng, đồng nhất và cả hình ảnh phản chiếu kỳ bí mà chẳng thể nào cắt nghĩa hay giải thích được.

Nguồn: Bi kịch cuộc đời văn hào

Bình Luận

© Các tác phẩm sáng tác được xuất bản đều được bảo hộ bản quyền trong phạm vi hoạt động của CAYBUTTRE.VN, và đăng ký tác quyền DMCA. Đề nghị không sao chép, đăng tải, sử dụng lại những tác phẩm đó nếu không có sự cho phép bằng văn bản của chúng tôi. Trong trường hợp phát hiện ra các tác phẩm  đã xuất bản có dấu hiệu vi phạm về bản quyền, hãy liên hệ với đội ngũ Quản trị viên - Biên tập viên của chúng tôi và xin thông báo qua hòm thư info.caybuttre@gmail.com để phối hợp xử lý vi phạm. Trân trọng cảm ơn!
CÓ THỂ BẠN ĐANG TÌM
Danh sách thành viên Giới thiệu chung Quy định hoạt động
Các câu hỏi/đáp về CBT Trang vàng Cộng đồng CÂY BÚT TRẺ AUDIO

0 Comments

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.

Căn phòng bỗng chùng chình Tiếng xì xầm, to nhỏ Áo trắng hồn nhiên quá Khung cửa nhìn Lo ra … Phố ngoài kia hố...
Ta đọc lại bài thơ đêm qua rồi bật khóc Muộn chiều nay…bụng đói cồn cào Những ngày cuối năm thiên hạ xôn xa...
Người nơi ấy giờ xa xôi quá Chẳng thể gần cho thỏa ước mơ Nụ Xuân e ấp đợi chờ Gửi trong muôn nẻo tình thơ t...
Trời lành lạnh, gió tạt vào lòng nghe buốt rát Những chiếc lá vàng rơi lững thững phía triền đông Con vẫn tha hươ...
Gác nhỏ đêm nay một mình ta Nhìn hoa tuyết rụng trắng sân nhà Đêm khuya lạnh lẽo nghe trong gió Chợt thấy giai n...
Nhằm điều chỉnh một số định hướng hoạt động mới, Cộng đồng Cây Bút Trẻ Việt Nam thông báo về một số thay đổi với thàn...
Nhằm điều chỉnh một số định hướng hoạt động mới, Cộng đồng Cây Bút Trẻ Việt Nam thông báo về một số thay đổi với thành viên (sẽ có hiệu lực thực hiện từ ngày 30/1/2024) như sau: ĐỐI VỚI THÀNH VIÊN ...
Sau thời gian hơn 04 tháng diễn ra, cuộc thi viết “Những thiên thần không cánh” đã nhận được tất cả 40 bài tham gia dự thi của 40 tác giả. Trong đó, có 33 bài dự thi được duyệt qua vòn...
Lâu lắm rồi mình chẳng viết được gì cả, không nổi một câu thơ, chẳng vẹn một ý truyện. Thỉnh thoảng, những đêm buồn như thế này, mình lại ngồi đọc những bài viết được đăng tải trên website, đọc nhữ...
Tạm biệt mái trường – Thơ Hương Tràm
Tôi tìm nhặt cánh Phượng rơi Mùa hạ đã đến, chợt trời đổ mưa Đâu rồi Hạt nắng lưa thưa Ve ngân h...
Kết quả cuộc thi viết “Những thiên thần không cánh!”
Sau thời gian hơn 04 tháng diễn ra, cuộc thi viết “Những thiên thần không cánh” đã n...
Những điều Má không kể…!
Nó nhớ lúc nhỏ thứ quen thuộc nhất là bóng lưng của má. Đi đâu má cũng chở nó theo trên cái xe đ...
Mùa xuân có một thiên thần…
Thế rồi, mùa xuân năm ấy có một Thiên thần, đã mãi bay đi. Mẹ đã xa rời chúng tôi, không một lời...
Chị ấy tên là Hồng, biệt danh là Pink!
Cho dù câu chuyện có đang đi vào bế tắc, chỉ cần chị nói vài câu là mọi thứ sẽ vui vẻ. Chị biết ...
Ước mơ của Mẹ!
Xin lỗi mẹ vì có những lúc khiến mẹ phải buồn, con luôn muốn nói với mẹ dù con ngại ngùng đôi ch...
Thứ Năm, Tháng Hai 08, 2024 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Tư, Tháng Hai 07, 2024 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Ba, Tháng Hai 06, 2024 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Hai, Tháng Một 22, 2024 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Chủ Nhật, Tháng Mười Hai 31, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Hai, Tháng Mười Hai 25, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Bảy, Tháng Mười Hai 23, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Bảy, Tháng Mười Hai 23, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Chủ Nhật, Tháng Mười Một 05, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Bảy, Tháng Mười Một 04, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Sáu, Tháng Chín 29, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Chủ Nhật, Tháng Chín 24, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Hai, Tháng Chín 18, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Chủ Nhật, Tháng Chín 17, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Tư, Tháng Chín 13, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Thứ Tư, Tháng Chín 06, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Thứ Tư, Tháng Tám 30, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Thứ Hai, Tháng Tám 28, 2023 CÂY BÚT TRẺ Thơ
Thứ Hai, Tháng Tám 28, 2023 CÂY BÚT TRẺ Thơ
Chủ Nhật, Tháng Tám 27, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Tư, Tháng Tám 23, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Thứ Hai, Tháng Tám 21, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Hai, Tháng Tám 14, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Bảy, Tháng Tám 05, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thông tin - Kiến thức
Thứ Ba, Tháng Tám 01, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Ba, Tháng Bảy 25, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Tư, Tháng Bảy 19, 2023 Biên tập viên Khánh Linh Thơ
Thứ Hai, Tháng Sáu 26, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Chủ Nhật, Tháng Sáu 25, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Tản văn
Thứ Hai, Tháng Sáu 05, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ , Viết cho tuổi học trò
Thứ Bảy, Tháng Sáu 03, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Năm, Tháng Sáu 01, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Bảy, Tháng Năm 20, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Thứ Hai, Tháng Năm 15, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ
Chủ Nhật, Tháng Năm 14, 2023 Biên tập viên Hương Tràm Thơ